Liścionogi (Branchiopoda) należą do członowców (Entomostraca), ich długość ciała wynosi 5-80 mm, żyją przeważnie w wodach słodkich, znanych jest 150 gatunków przedstawicieli.
Liścionogi są skorupiakami, ich ciało wykazuje segmentację na wiele odcinków. Na segmentach znajdują się dwugałęziste odnóża, pełniące rolę lokomotoryczną, oddechową, służą do napędzania pokarmu. Żuwaczki są dobrze wykształcone, szczęki uwstecznione. Liścionogi mogą być pozbawione pancerza jak w podrzędzie Anostraca lub opatrzone niezesklerotyzowanym pancerzem bez połączenia z tułowiem, ale pokrywającym go (Notostraca). U Anostraca jedenaście odcinków tułowia zaopatrzonych jest w odnóża składające się z dwóch części, o pokroju liściastym, dość rozwiniętych. Odnóża te nie występują na kolejnych segmentach tułowia i odwłoka. Na głowie dobrze zaznaczonej umieszczone są słupkowate oczy. Na końcu ciała umieszczony jest długi wyrostek furka, długość liścionoga wynosi 2-3 cm. W podrzędzie Notostraca (przekopnice) budowa przedstawia się inaczej, odnóża są większe, pierwsze segmenty zaopatrzone są w jedną lub dwie pary, na następnych znajduje się od 6 do 12 par, na ostatnich odcinkach brak odnóży, na końcu znajduje się furka. Tułów składa się z 12 segmentów, odwłok z 31. Na górnej powierzchni pancerza występują oczy złożone oraz cztery oczka naupliusowe. Niektóre gatunki np. Triops cancriformis dochodzą do 10 cm długości.
Liścionogi są zwierzętami obupłciowymi, zwykle przechodzą rozwój partenogenetyczny, w którym brak samców (samce przekopnic odkryto w Krakowie w 1858 roku). U zwierząt tych zachodzi kilka pokoleń charakteryzujących się rozmnażaniem partenogenetycznym w czasie kilkunastu lat. 11 para odnóży przekopnic pełni funkcję zbiorniczka dla dojrzewających jaj, które przechowywane są na dnie zbiornika w jamkach. Jaja przekopnic są średnicy 0,25 mm, mają barwę brązową, ich skorupka jest twarda. Jaja złożone za jednym razem przez partenogenetyczne samice są w zmiennej ilości, co zależy od warunków środowiska, a także od wieku, wielkości samicy (najczęściej 20-400 jaj). Jaja liścionogów odznaczają się odpornością na wysychanie i przemarzanie, co warunkuje dalszy rozwój. Triops cancriformis przechodzą, wiosną tuż po zalaniu zbiorników, rozwój jaj zeszłorocznych, zimujących. Ich rozwój może zachodzić w niekorzystnych warunkach tlenowych w czasie 3-8 dni. Jaja które nie zimują a są złożone w określonym roku nie mają takiego samego znaczenia fizjologicznego, potrzebują dość dobrego natlenienia i wymagają dłuższego czasu rozwoju. Z dwóch rodzajów jaj powstają metanaupliusy o różnej wielkości i barwie. Jaja Limnadia lenticularis zaopatrzone są grzebieniowatymi wyrostkami, które umożliwiają rozprzestrzenianie przez wiatr.
Część liścionogów, przeważnie Anostraca odżywia się zawiesiną wodną, niewielkimi cząstkami detrytusu, planktonem. Podczas ruchu odnóży zawiesina wędruje wzdłuż ciała, jest pobierana przez szczecinki, które filtrują i napędzają do otworu gębowego. Organizmy te są filtratorami wodnymi. W podrzędzie Notostraca występują gatunki drapieżne, o dobrze wykształconych żuwaczkach. Przekopnice napadają na kijanki i zwierzęta podobnej wielkości, jak skąposzczety, larwy ochotkowatych, odżywiają się również ikrą ryb, mogą być kanibalami. W ciągu jednej doby dojrzała przekopnica może zjeść (warunki doświadczalne) 214 rozwielitek albo 130 larw ochotkowatych, narybek jesiotra (8 sztuk).
Dojrzałe liścionogi są dobrymi pływakami, poruszają się przy ustawieniu brzusznej strony do góry lub pełzając po dnie posługując się nogami (pierwsze dwie pary) lub kryją się w mule.
Występowanie liścionogów dotyczy wód słodkich, stojących takie jak stawy, okresowe zbiorniki, podmokłe łąki. Są organizmami zimnolubnymi, można je spotkać na obszarach podbiegunowych, na terenach o temperaturze umiarkowanej występują wiosną. Przekopnica wiosenna (Lepidurus apus) znajduje się w roztopionym śniegu, zanika po przekroczeniu temperatury ponad 15 ºC, pod koniec kwietnia. Obok przekopnicy występuje często dziwogłówka wiosenna (Siphonophanes grubii). Przekopnica właściwa (Triops cancriformis) występuje w cieplejszych miejscach na przełomie kwietnia i maja, najdłużej od wiosny do jesieni występuje Limnadia lenticularis. Wśród liścionogów znajduje się zadychra północna (Branchinecta paludosa) będąca reliktem z epoki lodowcowej, zasiedla tereny od Skandynawii do Grenlandii, również Syberię, Alaskę i Labrador w strefie podbiegunowej, spotykana w Stawie Dwoistym (Gąsienicowym) i Małym Stawie Furkotnym w Tatrach. Zbadano, że dwa te zbiorniki mają charakterystyczną budowę, ich woda w zimie spływa zupełnie i stwarza warunki korzystne do rozwoju jaj liścionoga, podobnie do płytkich wód arktycznych, w których przechodzą przemrożenie. Dzięki temu, że jaja liścionogów są odporne na przesuszenie i przemrożenie, w sprzyjających warunkach dochodzi do ich masowych pojawów, w zbiornikach, w których dotychczas nie występowały. Pojawiając się w znacznych ilościach przez krótki czas, liścionogi odgrywają dużą rolę w małych ekosystemach wodnych. Przekopnice znajdywane w stawach karpiowych mają znaczenie gospodarcze, przebywając w tzw. przesadkach I, czasem w przesadkach II oraz w tarliskach. W suchym stawie w 2-3 dniach po zapełnieniu wodą wylęga się pokolenie z jaj zimujących. W ciągu 10 dni następuje rozwój i wzrost larw do 5 mm, dlatego nie są zjadane przez narybek, natomiast konkurują w pokarmie. Przekopnice podlegają zwalczaniu, uczestniczą w życiu fauny. Stawy rybne są także miejscem występowania obok Triops Limnadii lenticularis, pojawiającej się w znacznych ilościach. Analizy chemiczne wykazały, że w ciele przekopnic jest więcej białek i tłuszczy niż u rozwielitek. Liścionogi stosuje się w karmieniu ryb akwariowych oraz kaczek w hodowlach.
Liścionogi zbiera się za pomocą czerpaka, konserwuje się je w 4% formalinie. W celu założenia hodowli muł z przekopnicami umieszczamy w akwarium, uzupełniamy wodą ze zbiornika. Po kilku dniach można zauważyć naupliusy wynoszące 1 mm długości, wykazujące fototropizm dodatni. Żywią się roztartym żółtkiem jaj, dorosłe skąposzczetami.
