Parzydełkowce (Cnidaria) to organizmy wielokomórkowe, podobnie jak gąbki niżej uorganizowane. Są to głównie zwierzęta morskie, słodkowodne są tylko nieliczne gatunki z rzędu Hydroidea należące do gromady stułbiopławów (Hydrozoa). Wśród przedstawicieli krajowych wyróżniamy rodzaje tj. Hydra, Chlorohydra, Pelmatohydra, Craspedacusta, będące gatunkami kosmopolitycznymi.
Organizmy te prowadzą samotny tryb życia, mogą być osiadłe lub wolno poruszające się. W budowie wykazują symetrię promienistą. Charakteryzują się występowaniem dwóch form morfologicznych w postaci polipa i meduzy. W wodach krajowych można spotkać najczęściej polipy, wyłącznie Craspedacusta występuje w formie polipa i meduzy. Polip zbudowany jest na kształt worka, jego wnętrze otwiera się do świata otaczającego otworem gębowym, który pełni też rolę odbytu, znajduje się na szczycie, otoczony jest wieloma czułkami. Ich liczba wynosi od 4 do 12, niekiedy 20. Czułki unoszą się do góry jak kielich lub opadają (jak u stułbi szarej Pelmatohydra oligactis). Wielkość czułków wynosi 1-25 cm, zależnie od gatunku, nieraz są dłuższe niż polip, (długość stułbi słodkowodnej dochodzi do 3cm). Na stronie przeciwległej wydzielana jest lepka masa, umożliwiająca przytwierdzenie stułbi do podłoża. Meduza ma bardziej złożoną budowę od polipa. Wiąże się to z życiem w środowisku wodnym. Oś symetrii jest niewielka, ciało jest parasolowate lub w formie dzwonu. Przekrój meduzy morskiej wynosi 2m, nasz krajowy przedstawiciel Craspedacusta sowerbyi ma ciało wielkości mikroskopijnej 1 mm, polipy są trudne do zauważenia, występują przykryte piaskiem, pojedynczo lub po kilka. Dawniej uważano, że polipy te pozbawione są czułków. Obecnie wiadomo, że istnieją dwie postacie polipów, jedne z czułkami, drugie bez. Stułbie mogą być różnie zabarwione, żółte, białe, brązowe, czerwone, zielone, czarne, co jest spowodowane jakością pokarmu, rodzajem substancji zapasowych, kolorem produktów wydalanych. Kolor zielony typowy jest dla stułbi zielonej (Chlorohydra viridissima) w związku z obecnością w jej organizmie glonów jednokomórkowych.
Nazwa parzydełkowców pochodzi od parzydełek, służących do zdobywania pokarmu, obrony i poruszania się. Knidoblasty, komórki macierzyste parzydełek są stale odnawiane. Narządy te odznaczają się złożoną budową. W ich skład wchodzi pęcherzykowaty woreczek opatrzony wieczkiem, wewnątrz znajduje się trujący płyn. Od strony zewnętrznej przyczepiony jest kolec, knidocyl służący do odbioru wrażeń. W parzydełku umiejscowiona jest nić zwinięta we wnętrzu narządu, która podczas ruchu wystrzeliwana jest do otoczenia. Parzydełka dzielą się na trzy typy: penetranty, wolwenty i glutynanty. Penetrant jest w stanie przebić chitynowy pancerzyk zdobyczy, po czym wstrzykuje truciznę paraliżującą. Wolwenty otaczają się wokół schwytanego zwierzęcia, a glutynanty zawierają lepką wydzielinę, która umożliwia poruszanie. Najwięcej parzydełek umiejscowionych jest na czułkach i w pobliżu otworu gębowego. Jedna bateria parzydełek u stułbi pospolitej zawiera 1-2 penetrantów, kilka glutynantów i kilkanaście wolwentów.
Parzydełkowce przechodzą rozmnażanie płciowe i bezpłciowe. W naturze rozmnażanie płciowe jest rzadsze niż bezpłciowe, odbywa się po przeniesieniu do akwarium. Rozmnażanie bezpłciowe polega na pączkowaniu, gdy na ciele polipa powstaje drugi polip. Ich jamy trawienne są połączone, pobierają ten sam pokarm. Pączkowanie przebiega w porze ciepłej przy obfitości pokarmu. Pączki tworzą się po kilka lub po jednym na każdym osobniku, u stułbi zielonej powstają 1-2 pączki lub 5. U wielu stułbi pączki powstają w dużych ilościach, na nich nieraz powstają pąki drugiego pokolenia, razem może być zgromadzonych 10-20 osobników. Pąki mogą być różnej wielkości, stułbia zielona dochodząca do 15 mm tworzy pąki długości 12 mm. Dojrzewanie pąków jest uwarunkowane temperaturą, u stułbi szarej, w wodzie o temperaturze 15-18ºC szybkość oddzielania się paków obejmuje 3-3,5 dnia, a w wodzie o niższej ciepłocie (od 10 do 11ºC) wynosi 6-7 dni. Oprócz pączkowania parzydełkowce rozmnażają się również przez podział podłużny. Krajowe stułbie mogą być rozdzielnopłciowe (stułbia szara), ale też i obojnacze (stułbia zielona). Rozwój zapłodnionego jaja zachodzi wieloma sposobami. Przytwierdzone do ciała stułbi otacza się osłonką, odpada i dalszy rozwój odbywa się na dnie (stułbia zielona), lub jest odrzucone w pobliżu organizmu dorosłego (stułbia szara). Może też zarodek opuścić ciało stułbi, pełza po podłożu, tworzy osłonkę. Pewne stułbie produkują jedno jajo, niektóre tworzą ich dużą liczbę (do 20). Temperatura potrzebna do rozrodu jest zróżnicowana, optymalna jej wartość wynosi 15-20ºC (stułbia pospolita i zielona) oraz 10-12ºC u stułbi szarej. Wielkość nowo powstałej stułbi jest dość duża, długość młodej stułbi zielonej dochodzi do 2 mm. W warunkach sztucznych wymiary młodych hydr są kilkakrotnie większe podczas rozwoju w ciągu 3 miesięcy.
Stułbie odznaczają się dużymi zdolnościami regeneracji, co zostało zaobserwowane po raz pierwszy w XVIII wieku przez A. van Leeuwenhoek a także Trembleya i polega na odtwarzaniu odciętych części. Cały organizm stułbi może być odtworzony z jednej setnej lub jednej dwusetnej części ciała. Miejsca o największej regeneracji to czułki polipa. Prowadzi się doświadczenia łączenia osobników męskich i żeńskich, otrzymywania postaci o licznych nogach itp. Szybkość zjawiska regeneracji zależy od temperatury, podczas lata odnowa czułków zachodzi w ciągu doby, gdy jest zimno czas trwania regeneracji wynosi trzy tygodnie. Regeneracja uniemożliwia rozród bezpłciowy (brak pączkowania). Po obcięciu stopy polipa zachodzi regeneracja przy braku rozrodu, tym samym życie zwierzęcia wydłuża się. U stułbi zaobserwowano reorganizację ciała np. łączenie się czułków (stułbia pospolita). W niekorzystnych warunkach środowiska, gdy mało tlenu, przy dużym zanieczyszczeniu, przy zachodzeniu procesów gnicia, niedostatecznym pokarmie, podczas rozrodu, w trakcie tworzenia gonad, następuje zanikanie procesów życiowych. Dochodzi do zanikania ciała stułbi. W ciągu kilku tygodni zachodzi cytoliza, zmiany komórkowe, dopóki zwierzę nie trafi do innego, lepszego środowiska.
Stułbie prowadzą drapieżny tryb życia. Za pomocą czułków dłuższych od ciała mogą przemierzać duże przestrzenie w celu poszukiwania pokarmu. Pożywienie stanowią zwierzęta wodne tj. wrotki, wioślarki, małżoraczki, larwy owadów, widłonogi, ślimaki, niewielkie rybki, większe od stułbi. Stułbia zjada pstrągi, kilka rozwielitek (lub kilkanaście), przybiera kształt beczułkowaty. Łowienie pokarmu umożliwiają baterie parzydełek, drobne organizmy są łapane, paraliżowane i powoli zjadane. Trawienie zachodzi w jamie chłonąco-trawiącej, częściowo strawione cząsteczki pokarmowe są transportowane do komórek, gdzie odbywają się dalsze procesy. Cząstki nie podlegające trawieniu jak chitynowe fragmenty szkieletów wyrzucane są na zewnątrz przez otwór gębowy. Najedzone stułbie nie jedzą pokarmu, konieczny jest bodziec chemiczny (reagują na wyciąg mięsny). Odczuwając głód dostają się na dno i połykają muł z cząstkami detrytusu i niewielkimi organizmami.
Stułbie to zwierzęta na wpół osiadłe, przez wiele czasu mogą być przytwierdzone do różnych przedmiotów, mogą się poruszać. Są bardzo kurczliwe, wyciągają i skracają czułki, przemieszczają się koliście, wykonują ruchy stawania na głowie. Poruszają się też pionowo wydzielając gaz zamknięty w banieczce powleczonej śluzem, dzięki której unoszą się na powierzchni. Stułbia przymocowuje się do błonki powierzchniowej zwisając w dół, również do podwodnych przedmiotów i roślin. Parasolowate ciało meduzy Craspedacusta sowerbyi umożliwia pływanie w wodzie.
Stułbie występują najczęściej w wodach stojących jak jeziora, stawy, niewielkie zbiorniki, jak również w wodach wolno-płynących. Gatunki mieszkające w zbiornikach okresowych chronią się przed wysychaniem grubą osłoną. Występują na niewielkich głębokościach (kilka metrów), nieraz na głębokości 16 m. Ze względu na półosiadły tryb życia pozostają w związku z podłożem, którym są kamienie, muszle mięczaków, domki chruścików, drewniane elementy, rośliny. Nie na wszystkich roślinach osiedlają się polipy, najczęściej na rdestnicy, wywłóczniku, najrzadziej na moczarce kanadyjskiej i ramienicy. Występując na roślinach stanowią niewielki procent w porównaniu z innymi organizmami (od kilku do 30% liczebności zwierząt). W litoralu w Jeziorze Mikołajskim na 100 g żywej masy roślin przypada kilkadziesiąt osobników (na 1 m2roślin-kilka tysięcy osobników). Liczebność ta charakteryzuje się dużą zmiennością w ciągu roku, różni się na terenie tego samego jeziora i w różnych typach zbiorników. Jesienią stułbie opadają na dno, gdzie zimują w formie półaktywnej. Zwierzęta te preferują otoczenie dobrze natlenione i znaczne oświetlenie (stułbia zielona współżyjąca z zoochlorellami).
Stułbia zielona powiązana jest z symbiozą z glonami Chlorella vulgaris, które występują dość licznie w jej komórkach, przeważnie w miejscach pączkowania. Zoochlorelle są dziedziczone w pączkach i jajach przez pokolenia, stułbie stanowią dla nich ochronę, pobierają dwutlenek węgla, wydalane związki fosforowe i azotowe, w zamian stułbia otrzymuje tlen. W warunkach kryzysowych stułbie pobierają substancje pokarmowe produkowane przez glony. Nie do końca symbioza ta została wyjaśniona, doświadczalne oddzielenie zoochlorelli nie wywołuje wielkich zmian w biologii stułbi. Stułbie można spotkać w koloniach mszywiołów i gąbek. Pasożytami są pierwotniaki: wiciowce, orzęski, ameby, naturalnym wrogiem jest wirek (Microstomum lineare), również ślimaki (błotniarki), larwy owadów (ochotkowate).
Stułbie zbiera się wraz z roślinnością wodną i utrwala w 4% formalinie. Stosuje się hodowle w akwariach obsadzonych roślinami, dokarmia rozwielitkami, skąposzczetami, oczlikami, niewielką ilością pokarmu. Najchętniej zwierzęta te występują w oświetlonej części akwarium, które powinno być zaopatrzone w szklaną pokrywę, osłaniającą przed kurzem na powierzchni wody, (mogą rozwijać się bakterie). Hodowlę stułbi można utrzymać kilka miesięcy, ich nadmiar niekorzystnie wpływa na hodowlę ryb, eliminują pokarm, wpływają na straty w narybku, zwykle są niepożądane w akwariach.
